Powtórka do matury z języka polskiego; Powtórka do matury z języka polskiego obejmuje powtórzenie najważniejszych kwestii z obowiązkowych lektur. Omówienie podstaw gramatyki, ćwiczenie czytania ze zrozumieniem, a także rozwiązywanie zadań zamkniętych oraz otwartych. Powtórka do matury z matematyki Wesele – powtórka. Hej! Jest to notatka dotycząca ogwiazdkowanej lektury – “Wesela” Stanisława Wyspiańskiego. Była ona robiona typowo pod sprawdzian. Może nie jest bardzo obszerna, ale wydaję mi się, że uwzględniłam w niej najistotniejsze “praktyczne” informacje. Przedsięwzięcie godne epoki: objąć, uporządkować i zapisać dorobek myśli ludzkiej. Encyklopedia była dziełem zbiorowym, jej twórcami zostały najwybitniejsze umysły oświecenia: d’Alembert, Diderot, Wolter, Monteskiusz, Rousseau. Ukazało się 17 tomów Encyklopedii – była pierwszym tak potężnym wydawnictwem encyklopedycznym. O miłości Boga do człowieka, zwłaszcza tego, który ciężko zgrzeszył, ale odczuł skruchę i chce się nawrócić opowiada przypowieść o synu marnotrawnym. Pewien ojciec miał dwóch synów. Jeden z nich poprosił go, by dał mu jego część majątku, bo postanowił rozpocząć życie na własny rachunek. . Wielu z was zapewne obgryza teraz paznokcie, walcząc z Adamem Mickiewiczem, Juliuszem Słowackim czy Bolesławem Prusem na trzy tygodnie przed egzaminem, który w oczach wielu jest najważniejszym testem waszej edukacji – maturą. I w tym momencie pojawiam się ja, z szybkim przeglądem najlepszych adaptacji lektur z puli matury podstawowej – cobyście nie musieli czytać samych streszczeń, a i mogli połączyć miłe z pożytecznym. 1. KRÓL EDYP / ANTYGONA Sofoklesa – “Król Edyp” w reżyserii Gustawa Holoubka W wielorakich adaptacjach dramatu antycznego, na pierwszy plan – szczególnie jeśli chodzi o zgodność z lekturą – wychodzi Teatr Telewizji z 2005 roku. Holoubek pozostaje wierny oryginałowi – wystawianemu w jednym z lepszych przekładów – w szczególności zasadom antycznego teatru (zasada Trzech Jedności!). W roli głównej ulubieniec Filmawki – Piotr Fronczewski. Przy okazji – zdecydowanie odradzam oglądanie wersji Pasoliniego jako adaptacji, bo w swoim “Królu Edypie” Włoch całkowicie zmienia zasady dramatu antycznego. 2. BOGURODZICA – “Krzyżacy” w reżyserii Aleksandra Forda Jeśli ktoś chce upiec dwie pieczenie na jednym ogniu i przypomnieć sobie powieść historyczną oraz jedną z najważniejszych pieśni w historii naszej rodzimej literatury, to nie ma lepszej pozycji niż “Krzyżacy“ Forda. Trzeba jednak zaznaczyć, że produkcja Forda jest strasznie siermiężna i trudna w odbiorze. Sama “Bogurodzica” pojawia się przed Bitwą pod Grunwaldem. 3. MAKBET / HAMLET William Shakespeare – “A performance of Macbeth” w reżyserii Philipa Cassona Brytyjski klasyk – jak wiadomo – na ekranach kin, czy deskach teatru pojawiał się tysiące razy. Problem z Szekspirem jest taki, że najlepiej wypada w tradycyjnym dla siebie środowisku – deskach National Theatre w Londynie. “A performance of Macbeth” jest nagraniem jednej z bardziej docenionych teatralnych adaptacji, z rolą życia Judi Dench jako Lady Macbeth. W tytułowego bohatera wciela się legendarny Ian McKellan. Jeśli jednak chcielibyście sięgnąć po prawowity film, to z ręką na sercu mogę polecić “Makbeta” w reżyserii Orsona Wellesa, który za cel postawił sobie wierne przełożenie dialogów na ekran – co w przypadku Szekspira jest rzadkością. 4. DZIADY Adam Mickiewicz – “Lawa. Opowieść o Dziadach Adama Mickiewicza” w reżyserii Tadeusza Konwickiego Ostatni film polskiego mistrza – zarówno literackiego, jak i filmowego – to ukłon w stronę legendarnego dramatu romantycznego naszego wieszcza. Połączenie wszystkich części, częściowe nawiązania do współczesności (Konwicki tworzył “Lawę..” w momencie przemian w naszym kraju) powodują, że Mickiewicz i jego dialogi stają się znacznie bardziej przyswajalne i zrozumiałe. Oczywiście na potrzebę produkcji twórca musiał trochę poucinać – nie mamy ustępu z II części, nie mamy “Widzenia Ewy”, a niektóre dialogi zostały nieznacznie poskracane. Jednak cała esencja III i IV części zostaje, szczególnie mistrzowsko zagrana – przez Gustawa Holoubka – Wielka Improwizacja, która z miejsca staje się jednym z najlepszych występów aktorskich w naszej kinematografii. 5. PAN TADEUSZ Adam Mickiewicz – “Pan Tadeusz” w reżyserii Andrzeja Wajdy Trudno o bardziej typowy przykład nurtu lekturowego w polskiej kinematografii. Produkcja, w której to Wajda chciał pokłonić się swojemu mistrzowi, produkcja, która chodziła za nim od dłuższego wówczas czasu. Wajda, swoimi mistrzowskimi kadrami, udanie tchnął życie w Mickiewiczowskie opisy, które dla wielu były najbardziej odrzucające w samej lekturze. Aktorzy – może poza wątpliwym Bogusławem Lindą jako Księdzem Robakiem – są dopasowani niemal perfekcyjnie. Wątpliwości można mieć co do zachwianej momentami chronologii, czy skrótów fabularnych, których jednak nie dało się uniknąć. Jest to film daleki od perfekcji, ale dla ludzi, którzy chcę przypomnieć sobie dzieło Mickiewicza, czy też po prostu muszą sięgnąć po nie po raz pierwszy, dzieło Wajdy może być ostatnią i jedyną deską ratunku. 6. LALKA Bolesław Prus – “Lalka” w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa O ile nazwisko Hasa może z początku prowokować pytanie o wierność adaptacji to już recenzje z 68′ rozwiewają wszystkie wątpliwości. Has został oskarżony o zbytnią wierność oryginałowi, bardziej ilustrowanie książki niż opowiadanie własnej opowieści o Wokulskim. I o ile człowiek może zastanawiać się, na ile wierność Prusowi zaszkodziła samej produkcji, o tyle wy – Maturzyści – tylko na tym zyskacie. Na plus pani Beata Tyszkiewicz w głównej roli. 7. ZBRODNIA I KARA Fiodor Dostojewski – “Zbrodnia i Kara” w reżyserii Leva Kulidzhanova Siermiężna, ale idealna ekranizacja wielkiego dzieła Dostojewskiego. Dla wielu będzie wzorem dla naśladowania przy późniejszych podejściach do przedstawienia mistrza pióra na wielkim ekranie. Dodatkowo Taratorkin jako Raskolnikov to prawdopodobnie najlepsze przedstawienie tej postaci w historii. W ostateczności można sięgnąć też po polską wersję z Andrzejem Sewerynem. 8. JĄDRO CIEMNOŚCI Joseph Conrad – “Jądro Ciemności” w reżyserii Nicolasa Roega O ile “Czas Apokalipsy” to film wybitny i idealny, to dla ludzi, którzy z książką Conrada nie mieli za wiele wspólnego znacznie lepiej sięgnąć po gorszą wersję filmowo, ale lepszą ekranizacyjnie, autorstwa Roega. Szczególnie warto dla dwóch pierwszoplanowych aktorów – zaskakująco dobrego Malkovicha i Tima Rotha, który pozostaje najbardziej niedocenianym aktorem. Ale, swoją drogą, “Jądro Ciemności” najlepiej przeczytać, bo żaden film nie odda klimatu książki Conrada. 9. WESELE Stanisław Wyspiański – “Wesele” w reżyserii Andrzeja Wajdy I tu pojawia się problem. Z jednej strony film Wajdy jest świetny i czuć w nim miłość do oryginału, z drugiej jest stuprocentową adaptacją, która miejscami zmienia chronologię, ucina dialogi, a w innych dodaje wiele od siebie. Czy Wajdowskie “Wesele” jest stworzone dla człowieka, który nie ma pojęcia o oryginale? – raczej nie. Trzeba mieć świadomość kto jest kim, czemu się tak zachowuje, a to wyciągniemy albo z desek Teatru Starego w Krakowie, albo z samego oryginału – niestety. 10. LUDZIE BEZDOMNI Stefan Żeromski – “Doktor Judym” w reżyserii Włodzimierza Haupe Prawdopodobnie najgorszy film z całej listy, który oprócz strasznej strony technicznej, pozostaje dość wierny powieści Żeromskiego. Na wielki plus jedynie Jan Englert w tytułowej roli, ale przed seansem, naprawdę rozważcie czy nie lepiej tej książki przeczytać. LEKTURY NIEOBOWIĄZKOWE I ICH MNIEJ LUB BARDZIEJ LUŹNE EKRANIZACJE – “Proces” Franz Kafka – “Proces” Orson Welles – “Ferdydurke” Witold Gombrowicz – “30 Door Key” Jerzy Skolimowski – “Chłopi” Władysław Reymont – “Chłopi” Jan Rybkowski – “Łagodna” Fiodor Dostojewski – “Łagodna” Piotr Dumała – “Sanatorium pod Klepsydrą” Bruno Shulz – “Sanatorium pod Klepsydrą” Wojciech Jerzy Has – “Rok 1984” George Orwell – “1984” – Michael Radford – “Imię Róży” Umberto Eco – “Imię Róży” Jean Jaques Annaud – Twórczość Mirona Białoszewskiego – “Parę osób, mały czas” Andrzej Barański POWODZENIA NA MATURZE! i QUIZ: Maturalna powtórka z lektur. Sprawdź, czy zdasz Przygotowujesz się w tym roku do matury? Lubisz czytać? Chcesz znów poczuć się jak uczeń? Sprawdź swoją wiedzę w naszym quizie. Odpowiedz na 10 pytań dotyczących szkolnych lektur. Powodzenia! Maturalna powtórka z lektur Pytanie 1 z 10 Kim jest Kreon w "Antygonie"? nędznikiem władcą handlarzem Quiz to rodzaj zabawy, rozrywki intelektualnej polegającej na przedstawieniu zagadnienia w formie zapytania w ten sposób, by na podstawie dostarczonych wraz z zapytaniem informacji oraz wiedzy ogólnej można było wydedukować prawidłową odpowiedź. Pytanie powinno być sformułowane w ten sposób, by odpowiedź nie była całkiem oczywista, zabawa polega de facto na dyskusji zgadujących nad różnymi możliwościami i wykluczaniu tych, które nie spełniają warunków zadanych w pytaniu. W maju 2023 roku kolejne grono maturzystów podejdzie do egzaminu dojrzałości. Wśród wielu książek i wierszy omawioanych w toku nauki są też te, które otrzymały status lektury z gwiazdką, czyli takiej, na którą trzeba zwrócić szczególną uwagę i znać jej treść oraz problematykę bardzo dokładnie. Czas na powtórkę! Z poziomu gimnazjum status lektury z gwiazdką otrzymały: - Jan Kochanowski: wybrane fraszki, treny (V, VII, VIII) - Ignacy Krasicki: wybrane bajki - Aleksander Fredro: Zemsta - Adam Mickiewicz: Dziady cz. II - Henryk Sienkiewicz: Wybrana powieść historyczna (Quo Vadis, Krzyżacy lub Potop) Pojawiające się słowo „wybrane” sugeruje, by był to więcej niż jeden utwór. Nie narzuca natomiast znajomości konkretnej bajki czy fraszki. Powtarzając problematykę utworów warto sięgnąć do opracowania, które pomoże przypomnieć materiał sprzed kilku lat. Z poziomu szkoły ponadpodstawowej gwiazdką oznaczone zostały pozycje: - Bogurodzica - Jan Kochanowski: wybrane Pieśni, Treny (inne niż w gimnazjum) i wybrany psalm - Adam Mickiewicz: Dziady cz. III oraz Pan Tadeusz - Bolesław Prus: Lalka - Stanisław Wyspiański: Wesele - Bruno Schulz: wybrane opowiadanie - Witold Gombrowicz: Ferdydurke (w całości lub w części) Poniżej znajdziesz krótką powtórkę lektur z gwiazdką ze szkoły ponadpodstawowej. Bogurodzica epoka - średniowiecze rodzaj literacki – epika gatunek literacki – pieśń religijna - hymn Bogurodzica to najstarsza polska pieśń religijna, należąca do zabytków języka polskiego. Najwierniejszy odpis pochodzi z początku XV wieku, a za datę powstania przyjmuje się obecnie połowę XIII wieku. Dotyczy to jednak dwóch pierwszych, najstarszych zwrotek. Kolejne strofy były dodawane w przeciągu wielu lat, co świadczy o popularności pieśni. Jan Długosz określał ją mianem carmen patrium, czyli pieśnią ojców. To określenie potwierdza ważną, narodowotwórczą funkcję tego utworu w polskiej kulturze i historii. Śpiewano ją w ważnych momentach historycznych, była pieśnią bojową polskiego rycerstwa pod Grunwaldem, uznaje się ją za pierwszy polski hymn państwowy. Utwór jest anonimowy. Każda zwrotka zawiera apostrofę i prośbę. Pierwsza strofa to modlitwa skierowana do Matki Bożej, prośba do niej o wstawienie się u Chrystusa i wyproszenie łask. Druga strofa to już prośba kierowana do samego Chrystusa, aby ze względu na Jana Chrzciciela wysłuchał modlitw i dał łaskę pobożnego, dostatniego życia doczesnego i życia wiecznego po śmierci. Strofy kończą się zwrotem Kyrie Elejson. Warto zwrócić uwagę na charakterystyczny dla sztuki średniowiecznej motyw deesis (gr. prośba, błaganie), przedstawiający trzy postaci: Chrystusa, Maryję i Jana Chrzciciela. Typowe dla Średniowiecza było bowiem zanoszenie próśb do Boga przez pośredników (tu Maryja i Jan Chrzciciel), gdyż ludzie uważali się za niegodnych i zbyt grzesznych. Utwór jest typowy także dla występującego wtedy powszechnie kultu maryjnego (inny to np. Lament Świętokrzyski). W języku pieśni, ze względu na czas powstania, występuje wiele archaizmów (dawnych form). Ich rodzaje: - słowotwórcze – np. Bożyc (syn Boga), przebyt (pobyt) - składniowe – np. Bogiem sławiena (wielbiona przez Boga) - fonetyczne – np. Krzciciel (Chrzciciel) - fleksyjne – np. zyszczy, spuści, raczy (tryb rozkazujący, który miał końcówkę i/y) - leksykalne (znaczeniowe) – np. Gospodzin (Chrystus), zwolena (wybrana), dziela (dla) Jan Kochanowski epoka - renesans rodzaj literacki – liryka Pieśni Pieśń to gatunek literacki sięgający antyku, wtedy ściśle związany z muzyką. Pieśni wykonywano przy akompaniamencie instrumentów, często z towarzyszeniem tańca. Pieśni tworzył Horacy, i to nim inspirował się Kochanowski. Jego zbiór liczy 49 utworów. Pieśń XXIV Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony Ta pieśń to swobodny przekład pieśni „Do Mecenasa” Horacego. Poeta zmienił realia rzymskie na polskie. Porusza temat sztuki oraz postaci samego poety jako jednostki wybitnej, wyrastającej ponad śmiertelników ze względu na posiadany talent. Twórczość zapewni mu nie tylko światową sławę, ale i nieśmiertelność. Podmiot liryczny można utożsamić z autorem, wyraża przekonanie o dwoistości swojej natury: jest człowiekiem i poetą. Śmierć ciała będzie uwolnieniem drugiej części natury, która przyjmie postać ptaka i dzięki potężnym skrzydłom wzleci w przestworza, ponad ziemską rzeczywistość. Talent poetycki daje artyście nieśmiertelność, pozwala żyć wiecznie w dziełach i pamięci kolejnych pokoleń. Dlatego podmiot liryczny nie życzy sobie wykwintnych ceremonii pogrzebowych jako zbytecznych i dotyczących jedynie ciała. On pozostanie żywy w dziełach i sercach. Topos non omnis moriar (nie wszystek umrę) – przekonanie o mocy i trwałości poezji, wiara, że po śmierci pozostanie po poecie sława i poezja. Tu wizja lotu ptaka nad krajami. Pieśń XXV Czego chcesz od nas Panie Nadawcą w utworze jest człowiek – jeden z wielu, który dziękuje Bogu za stworzenie świata i wszelkie dary oraz prosi Go o opiekę nad ludzkością. Poetycki obraz ukazuje Boga jako rzemieślnika, architekta i budowniczego. Bóg nie jest przedstawiany jako surowy i groźny, ale jako bliski, dobry i kochający opiekun ludzi. Jest hojny, wszechobecny, panuje nad światem, a w jego dziele panuje ład i harmonia. Podmiot liryczny zadaje pytanie retoryczne: Czego chcesz od nas? Zna odpowiedź i określa rolę ludzi, którzy powinni być wdzięczni Bogu za łaski i prosić o opiekę. Pieśń ma wyraźnie renesansowy charakter – podmiot liryczny jest pełen radości z życia, dostrzega harmonię świata która ma stanowić odbicie harmonii idealnego Stwórcy. Pieśń jest hymnem, czyli pieśnią o uroczystym, podniosłym charakterze, tu pochwalnym na cześć Boga. Pojawiają się w niej epitety, wyliczenia podkreślające wszechobecność Boga (np. i w otchłani, i w morzu). Znajdziemy w niej apostrofę, czyli bezpośredni zwrot skierowany do Boga, oraz personifikację, czyli nadanie naturze postaci ludzkiej. Treny Tren to gatunek wywodzący się ze starogreckiej poezji funeralnej (żałobnej), wyraża smutek, żal po śmierci osoby godnej, zasłużonej. Treny poświęcane były osobom wybitnym, wymieniały ich zasługi. Jan Kochanowski bohaterką trenów uczynił swoją zmarłą, 2,5-letnią córeczkę Urszulę, a więc zwykłą, małą dziewczynkę. Treny są demonstracją jego żalu, cierpienia, rozpamiętują stratę, pochwalają zalety dziewczynki by doprowadzić do spokoju serca i pojednania z Bogiem. Cykl Trenów to 19 utworów. Bohaterem lirycznym jest w nich cierpiący po stracie córki ojciec, który wspomina córeczkę, opisuje życie z nią. Przedstawia swoją rozpacz i cierpienie oraz sposoby radzenia sobie – żal, bunt aż do pogodzenia się z sytuacją i pocieszenie. Tren II Zawiera wizerunek ojca – poety, artysty, który złamany cierpieniem używa swojego talentu by opłakiwać zmarłą. Nie spodziewał się, że będzie musiał poświęcać wiersze zmarłemu dziecku. Posuwa się do zaprzeczenia doskonałości świata stworzonego przez Boga, gdyż panuje w nim prawo, zgodnie z którym umiera małe dziecko. Obraz rodziców opłakujących dziecko pokazuje chaos świata, gdzie zgodnie z porządkiem rzeczy to dziecko powinno opłakiwać rodziców. Tren XIX – Albo Sen Ostatni tren. Jest opisem snu, gdzie zmarła matka podmiotu lirycznego trzyma Urszulkę na rękach i opisuje synowi jak wygląda niebo, gdzie obie przebywają. Mówi o spokoju, szczęściu, braku cierpienia i trosk. Poeta czuje się pocieszony, że prawdziwym celem życia na ziemi jest życie wieczne, wobec którego to co „tutaj” jest tylko epizodem. Pokrzepia go myśl, że zobaczy swoje dziecko w niebie, a teraz nie musi się o nie martwić, bo jest bezpieczne i szczęśliwe. Powraca ład, harmonia i porządek świata przenikniętego zamysłem Boga, który nie pragnie krzywdy człowieka. Podkreślona jest lecznicza właściwość czasu. Psalmy Psalm – utwór wywodzący się z Biblii, o charakterze modlitewnym. Może mieć charakter dziękczynny, błagalny, pochwalny, pokutny. Psalmy Kochanowskiego to parafraza poetycka biblijnej Księgi Psalmów Psalm 130 Psalm ma charakter pokutny. Podmiotem lirycznym jest człowiek błagający Boga o litość i miłosierdzie. Adresatem jest Bóg, ukazany jako Sędzia, który będzie ważył ludzkie uczynki. Sąd Boga jest srogi, podmiot liryczny ma świadomość grzeszności każdego człowieka, ale ufa w dobroć i miłosierdzie Stwórcy. Człowiek jest grzeszny i słaby, pełen zmartwień i trosk, wierzy jednak, że Bóg jest dobry i we właściwej chwili wyzwoli człowieka z jego cierpień. Ta wiara jest źródłem radości i siły. Zajrzyj do kolejnej części naszej Powtórki Lektur do Matury: Powtórka lektur do matury - część 2

powtórka lektur do matury